Trots. In veel menselijk handelen valt dit als dieper liggende motivatie aan te wijzen. Dit is niet anders in de indringende karakterstudie Rams, die verhaalt over twee broers die al jaren met elkaar op ramkoers liggen. Het geërfde stuk land is in tweeën gedeeld. De broers wonen in aparte huizen. Wat hun rivaliteit tot de grootste hoogten doet stijgen is ook datgene wat hen uiteindelijk weer bij elkaar brengt: het voortbrengen van een voortreffelijke ram die prijzen wint bij schoonheidswedstrijden.

Zoals historicus Johan Huizinga laat zien in zijn boek Homo Ludens staat het spel aan de basis van de menselijke cultuur. Het spel kan kortweg worden gekarakteriseerd als zijnde ‘niet-ernst’ en functioneert als een strijd om iets dan wel een vertoning van iets. Dit is waar de mens zijn waardigheid kan vinden: zijn specifieke kwaliteiten tot uiting brengen in een adequate spelomgeving. Volgens econoom Thorstein Veblen vloeit hier zelfs al het economisch handelen van de mens uit voort. ‘Niet-ernstige’ competitie en de daaruit voortgekomen verschillen in kwaliteit tussen mensen is waar de menselijke waardigheid op gebouwd is. Dit resulteert in een gevoel dat men kan omschrijven als ‘trots’.

De rurale omgeving van IJsland is het decor voor wat het beste kan worden omschreven als een grap waarin plechtigheid de boventoon voert. De film bevat vele wide shots van een vlak landschap waartegen het individu schril afsteekt. Gekoppeld met het gebruik van onverzadigde kleuren geeft dit Rams een melancholische toon. Deze melancholie staat in contrast met het clowneske wanneer de broers in close-ups worden getoond: de warrige baarden, hun norsheid en de preoccupatie met hun schapen. Hierdoor neemt de kijker de rivaliteit tussen de broers serieus, terwijl hij in het achterhoofd houdt dat het spel dat zij spelen niet geheel serieus is.

Wat het leven in deze omgeving voor beiden de moeite waard maakt is de bron van hun trots: het voortbrengen van prijzenswaardige rammen. De twee broers worden dan ook geïntroduceerd door middel van een schoonheidswedstrijd voor rammen. Deze competitie is een passend voorbeeld waarop de functies van het spel, zoals omschreven door Huizinga, van toepassing zijn. Gummi wordt nipt verslagen door zijn broer Kiddi, die later het zwarte schaap van de familie blijkt te zijn.

Trots kan mensen verdelen. Zo is het duistere familieverleden verlegd naar de waardigheid die de rammen voor beiden vertegenwoordigen. In de juiste omgeving kan trots mensen echter juist bij elkaar brengen. Als de gehele vallei preventief geruimd moet worden wegens een schapenziekte, houdt Gummi stiekem de laatste telgen van het grote familiegeslacht in zijn kelder. Wanneer het onvermijdelijke gebeurt en de autoriteiten hier lucht van krijgen, heeft hij de hulp van Kiddi nodig. In het beschermen van de gezamenlijke familietrots herontdekken de twee hun broederschap.

De houding van de broers ten opzichte van hun schapen doet aan als een archaïsche omgangsvorm tussen mens en dier. De ram functioneert hier als verlengstuk van de menselijke waardigheid. De natuur is een bron van kracht, die als zodanig vereerd wordt door de mens. Dit staat in contrast met de moderne wereld, waarin de natuur en daarmee ook het dier als grondstof wordt gezien, die ter beschikking staat van de mens.

De confrontatie tussen deze twee wereldbeelden komt tot uiting op het moment dat de gehele vallei zijn schapen moet ruimen nadat er een ziekte bij de schapen is ontdekt. Deze sterilisatie van de omgeving, uitgevoerd door karakterloze figuren in uniform, laat met de schapen ook de menselijke waardigheid verdwijnen. Gummi stort bijna in nadat hij zijn eigen schapen heeft afgemaakt. Kiddi gaat bijna ten onder aan de drank. Met de tragische vlucht die de broers maken met de overlevende schapen van het familieras verliezen zij deze laatste overgebleven trots. In ruil daarvoor vinden zij elkaar. De dieren waren slechts een verlengstuk. Het spel is ‘niet-ernst’. Uiteindelijk speelt men het samen.

Geschreven door Sjoerd van Wijk