De wereld dendert voort onder het mom van Vooruitgang. Razendsnelle technische ontwikkeling lijkt alles mee te sleuren op haar pad. Toch zijn er enkele bastions op de aarde te vinden die gevrijwaard zijn van de steeds machtiger wordende techniek. Hier vindt men oudere, andere manieren van leven. Levensvormen waar wij veel van kunnen leren. Tanna verhaalt over zo’n bastion. Op Tanna Island in de Republiek van Vanuatu leeft de Yakul stam nog grotendeels op traditionele wijze. Samen met documentairemakers Martin Butler en Bentley Dean hebben zij een film gemaakt over een belangrijk keerpunt in de geschiedenis van de stam: het toestaan van het liefdeshuwelijk. Dit klassieke Romeo & Julia verhaal wordt vertolkt door de stamleden zelf. Deze film biedt een grote kans om zo’n bijzondere samenleving te proberen doorgronden. Helaas slaagt Tanna er niet in om de belevingswereld van een beschaving radicaal anders dan de onze adequaat uit te drukken.

Het grootste probleem is dat de film niet natuurlijk aanvoelt. Zo is er veel aandacht voor dagelijkse taferelen van de stam. Verschillende karweitjes worden uitvoerig in beeld gebracht. Hiermee verraden de filmmakers hun achtergrond in documentaires. Deze aandacht voor randzaken creëert een afstand tot het verhaal. Het roept de vraag op of een documentaire of essayfilm niet een betere keuze was geweest om het leven van de stam te tonen. Als fictiefilm stijgt Tanna niet tot de hoogten van het door Friedrich Wilhelm Murnau geregisseerde meesterwerk Tabu: A Story of the South Seas die ons met zijn expressionistische stijl doet inleven in de gevoelens van de stamleden.

Afstandelijkheid door het documentaire gehalte wordt verder versterkt door het acteerwerk. Het is natuurlijk begrijpelijk dat mensen die nooit een film kijken zich extra moeilijk voor kunnen stellen wat acteren voor een camera inhoudt (ook al heeft de stam ter voorbereiding een vergelijkbare film gekeken met de filmmakers). Daardoor voelt alle interactie op het scherm geforceerd aan. Bij veel personen is het moeilijk om de emotionele beleving mee te krijgen. Dit roept wederom de vraag op of een fictiefilm op deze wijze de juiste keuze was.

Alle belevenissen van de stam worden aangevuld met prachtig geschoten plaatjes van de omgeving. Zo zien wij bijvoorbeeld de machtige vulkaan in al haar glorie met het verliefde paar smaakvol opgesteld in het geheel: een mooi schouwspel van rook, lava en schaduw. Op deze manier wordt Tanna Island afgebeeld als een exotisch oord. Zoals filosoof Roland Barthes beschrijft in zijn bespreking van de film Lost Continent ontneem je door deze manier van filmen een plek van haar geschiedenis. De fraaie plaatjes voorkomen verdere diepgang. Desalniettemin is het niet zo dat de film het stamleven romantiseert. Er is een oorlog gaande en het verliefde stel komt net als Romeo en Julia tragisch aan haar einde. Tanna valt dus niet in de primitivistische val van de ‘nobele wilde’.

Roland Barthes beschrijft in zijn essay ook hoe film in het tonen van het exotische Westerse waarden als universeel tracht neer te zetten, alsof deze in de natuur liggen besloten. Dit gevoel kan men ook krijgen bij de klassieke liefdestragedie van Tanna, ondanks dat de stam heeft meegeschreven aan het verhaal. Een liefdeshuwelijk resulterend in de ‘nuclear family’ wordt getoond als de vanzelfsprekende vorm waarop voortplanting plaatsvindt. Uit de film wordt niet geheel duidelijk hoe deze ontwikkeling binnen de stam heeft kunnen plaatsvinden. Was deze volledig organisch of is er hier sprake van invloed door contact met het Westen (zo zijn er ook delen van de stam overgestapt op het Christendom)?

Getuige de intenties van de filmmakers mag men hen echter het voordeel van de twijfel gunnen. Ondanks de gebreken krijgt men toch een inkijk in de fascinerende wereld van een afgelegen eiland in de Stille Oceaan. Desalniettemin is het uiteindelijk licht teleurstellend dat Tanna niet helemaal goed uit de verf komt.

Geschreven door Sjoerd van Wijk