Pablo Neruda was een groot dichter, politicus en bovenal vrije denker. Net na de Tweede Wereldoorlog was hij in Chili senator namens de communistische partij. Door kunst aan politiek te koppelen probeerde hij gevoelens van gemeenschappelijkheid aan te boren bij het volk. Het werd hem allemaal niet in dank afgenomen, want zijn partij werd vervolgd door de rechtse regering en hij moest het land uitvluchten. Over die periode gaat Neruda, de film die de gelauwerde Chileense regisseur Pablo Larraín over hem heeft gemaakt. Het is geen standaard biopic geworden, maar eerder een magisch gedicht zoals Neruda het zelf had kunnen schrijven.

Pablo Neruda is een bijzondere man. Aan het begin van de film zijn we getuige van een behoorlijk uitbundig feest bij hem thuis, waar hij behangen in een Romeins gewaad op veler verzoek één van zijn liefdessonnetten voordraagt. Ook zien we hem beschuldigende statements maken in de Chileense senaat (waar hij behoorlijk beroemd om is geworden) en liefdevol converseren met zijn vrouw. Overal waar hij komt, is hij erg aanwezig.

Het noodgedwongen onderduiken en vluchten van Neruda geeft de film het sjabloon van een achtervolgingsfilm. De echte hoofdpersoon is dan ook niet Neruda zelf, maar de politierechercheur die hem opjaagt (Gael García Bernal). Verwacht echter geen spannende actiescènes waarbij Neruda steeds net ontsnapt. De film laat Neruda uitgebreid zijn overpeinzingen over de staat, over rijkdom, over kunst en de liefde uit de doeken doen. Daarbij bedient de film zich van snedige dialogen, humoristische situaties en schitterende beelden van de Chileense natuur. Maar wat het geheel werkelijk interessant maakt, zijn de dubbele lagen die in het script zijn verwerkt.

Want is het eigenlijk niet vreemd dat de Chileense overheid Neruda steeds net niet te pakken krijgt? Dat ze steeds net een stap op hem achter ligt? Willen ze de geliefde dichter eigenlijk wel echt oppakken, of zien ze hem vooral liever op de vlucht dan als senator in het parlement? Dat zijn interessante politieke overwegingen. Een daaruit voortvloeiende overweging is meer artistiek van aard, precies zoals Pablo Neruda het zelf mooi zou vinden. Want is de door García Bernal gespeelde rechercheur eigenlijk wel een echt personage? Of bestaat hij uitsluitend in de geest van Neruda, die druk bezig is om zijn eigen mythe te scheppen? “Jij speelt slechts een bijrol,” vertelt Neruda’s vrouw aan de rechercheur. Jij bestaat alleen omdat Neruda dat nodig heeft.

Het geeft de film een onverwachte en welkome diepte. Waar het eerste uur moeilijk te doorgronden is, daar is het tweede uur betoverend en ontroerend. De ontknoping in de sneeuw is alleen om haar esthetiek al het bekijken waard. Neruda is daarmee niet de makkelijkste zit van het jaar, maar wie zich aan de speelsheid van het verhaal durft over te geven, zal daarvoor worden beloond.

Geschreven door Bastiaan Loopstra