Onderweg naar de bioscoop word ik overspoeld met posters van de ‘’Ik zorg’’-campagne die tracht het grote tekort aan verpleegkundigen in Nederland tegen te gaan. De campagne laat zien hoe ervaren verpleegkundigen met trots tegen hun vak aankijken, maar welke weg hebben zij eigenlijk moeten afleggen voordat zij hun beroep konden uitoefenen? Benieuwd stapte ik de zaal in om De chaque instant te bekijken, een documentaire die ons een eerlijke inkijk biedt in het intensieve parcours dat de verpleegstudent gedurende drie jaar volgt.

Ongeromantiseerde blik
De zes fases van het handen wassen, bloeddruk opmeten, loodrecht een intramusculaire injectie inbrengen: in het eerste hoofdstuk van de film zien we hoe de verpleegkundigen in spe van de Parijse la Croix-Saint-Simon-instituut allereerst alle protocollen en technieken onder de knie moeten krijgen. Ze stuntelen, giechelen onder elkaar en worden nerveus wanneer ze voor de zoveelste keer dezelfde fout maken, maar zetten dankzij de geduldige en meelevende docenten door.

Regisseur Nicolas Philibert hanteert voor zijn nieuwste documentaire een vergelijkbare aanpak als zijn met prijzen overladen en veel bezochte Être et Avoir (2002) waarin hij een school op het Franse platteland volgt. Met een fijne observerende fly on the wall stijl registreert hij alle perikelen – geen voice-over, geen storende soundtrack en geen inmengende vragen. Hoewel de studenten zich ongetwijfeld enigszins bewust zijn van de aanwezige camera, laten ze dat niet merken waardoor je als kijker helemaal in de ongeromantiseerde blik van de documentaire kan opgaan.

Als ze theorie in praktijk moeten brengen, begint het echte werk pas. De tweede sectie van de documentaire laat impressies van de stage zien, de eerste ontmoeting met de realiteit. Waar ze aanvankelijk in alle rust technieken op rubberen poppen of op elkaar kunnen beoefenen, krijgen ze nu te maken met echte patiënten die zichtbaar geïrriteerd zuchten als de juiste ader niet meteen gevonden wordt of instructeurs die niet tevreden zijn met het tempo waarin ze het protocol uitvoeren. Hoeveel rollenspellen ze ook in het eerste jaar behandelen, geen fictieve situatie bereidt ze honderd procent voor op het daadwerkelijke contact met patiënten, collega’s of het management.

Nieuw gevonden bewondering
In het slot reflecteert een tiental studenten in een-op-eengesprekken met de stagebegeleider op hun opgedane ervaringen. De verschillende stageplekken brengen elk hun eigen beproevingen met zich mee. De oncologie-stagiairs verwerken nog steeds hun eerste sterfgeval, terwijl een introverte jongen na een stage op psychiatrische opvang geconfronteerd wordt met kritiek op zijn schijnbaar apathische houding richting patiënten alsook collega’s. Ook zien we dat de persoonlijke omstandigheden van de studenten niet altijd meezitten. Hoe combineer je de intensieve stage met een nachtelijke bijbaan als schoonmaker om rond te komen? Wat doe je wanneer je appartement beroofd wordt, je laptop met alle aantekeningen gestolen is en de verzekeringsmaatschappij de ingeslagen ruit maar niet wilt vervangen? 

In tegenstelling tot soortgelijke documentaires kiest Philibert er niet voor om geleidelijk aan een klein aantal studenten als quasi-hoofdpersonen uit te lichten. Deze opvallende keuze weerspiegelt mooi de diversiteit aan mensen die voor een carrière in de zorg gaan en laat blijken dat voor geen enkele leerling de stagefase volledig van leien dakje loopt. We zien geen beelden van de heftige ervaringen waarover ze spreken, maar dit blijkt ook niet nodig te zijn. Dankzij de keuze voor ongefilterde evaluatiegesprekken kunnen we ons namelijk al voldoende inleven in de gemoedstoestand van de studenten. Philibert brengt met deze respectvolle benadering een onderbelicht onderwerp op empathische wijze aan het voetlicht. We zijn ons er allen in zekere mate van bewust dat verplegers en andere zorgverleners dagelijks veel te verduren krijgen tijdens hun werk, maar zelden wordt er stilgestaan bij het eveneens stressvolle doch waardevolle studietraject dat hieraan vooraf gaat.

De chaque instant bouwt in drie delen op naar een kwetsbare conclusie. Sommige studenten zijn na de confronterende praktijkervaring juist zekerder van hun zaak geworden terwijl anderen onzeker achterblijven, hopende dat hun volgende stage op een andere afdeling wel succes met zich meebrengt. Of zij de eindstreep zullen halen, weten we niet. 

Wat na het zien van deze documentaire hoe dan ook overblijft, is een nieuw gevonden bewondering voor het doorzettingsvermogen dat de studenten tonen en het besef dat er achter elke daadkrachtige verpleegkundige ooit een zelfde soort stuntelige student heeft geschuild die deze zware leerweg heeft moeten bewandelen.

Geschreven door Angela Otto