Film noir (zelfst. naamw.): een filmstijl die getypeerd wordt door thematiek rondom pessimisme, fatalisme en erotiek. Film noir wordt vaak geassocieerd met misdaadfilms. De hoofdpersonages leven in een existentieel bedreigende en nihilistische wereld. Archetypische personages zijn de femme fatale en de cynische, eenzame antiheld.

Toen de Roemeense regisseur Corneliu Porumboiu tien jaar geleden uit een Frans televisieprogramma leerde dat er op het Canarische eiland La Gomera een fluittaal bestond wist meteen dat hij er een film over wilde maken. Deze fluittaal, het Silbo Gomero, functioneert namelijk als perfecte geheimtaal. Het resultaat is The Whistlers. De thriller vertelt het verhaal van Cristi (Vlad Ivanov), een corrupte politieagent uit Boekarest, die naar La Gomera vertrekt om het Silbo te leren. Cristi leert die taal om een Spaans-Roemeense bende te helpen geld te verduisteren en zelf een graantje mee te pikken. Iedereen in de film speelt dubbelspel, niet in de laatste plaats de femme fatale Gilda (Catrinel Marlon).

The Whistlers is een schoolvoorbeeld van de film noir en speelt met haar clichés. De bloedmooie Gilda is dominant, onafhankelijk, weet Cristi gelijk te overrompelen en aan zich te binden. Daarbij is de naam Gilda is een directe verwijzing naar de gelijknamige film uit 1946 met Rita Hayworth. De regisseur zegt hierover dat zij die naam, dat karakter als het ware, aanneemt. Zij is niet dat personage, maar het is haar schild en we kennen haar enkel onder die naam.

Ook het cliché van symfonische klassieke muziek in film noirs buit Porumboiu volledig uit. Operamuziek functioneert als een leidmotief in het verhaal. In de film komt zelfs een motel voor waar elk moment van de dag muziek van Strauss en Offenbach te horen is, wat de gasten zichtbaar stoort. Toch lijkt Porumboiu de wetten van de noir film soms wat te plagen: het eerste deel van de film speelt zich af in het zonovergoten La Gomera. Niks ‘noirs’ aan, toch?

Tegelijkertijd schuilt achter het licht van het vakantie-eiland ook het duister van de louche maffiapraktijken en de minieme waarde van een mensenleven. Een tekenend beeld hiervan is de scène dat Cristi en zijn taaldocent door een tunnel rijden. De zomerse roadtrip-associatie wordt afgewisseld met een zwart scherm dat verscheidene seconden aanhoudt. Niks valt van elkaar te onderscheiden. Je staart als toeschouwer een leegte in, totdat de auto weer uit de tunnel komt. Gedurende de film tast je in datzelfde duister als het gaat over de motieven van de personages. In de corrupte wereld van The Whistlers volgt het aanhoudende verraad en dubbelspel elkaar razendsnel op. Elk personage handelt vooral naar eigen belang.

Wie het werk van Corneliu Porumboiu kent ziet in The Whistlers een nieuwe wending in zijn immer semantisch-filosofische films. The Whistlers toont Poromboiu’s ontwikkeling als maker: het is zijn eerste film ook buiten Roemenië speelt. Na 12:08 East of Bucharest (2006) en Police, Adjective (2009) toont ook The Whistlers Poromboiu’s fascinatie voor taal. Tijdens het leren en het gebruik van de fluittaal is The Whistlers op zijn sterkst: het is betoverend en bevreemdend tegelijk. Én grappig detail: de optimistische, tegen het systeem vechtende agent uit Police, Adjective draagt dezelfde naam als de omkoopbare agent in The Whistlers: Cristi.

Het kat en muisspel tussen het corrupte politiekorps en de criminelen blijft boeiend tot het einde. En toch blijft de toeschouwer onbevredigd achter. In zekere zin begint en eindigt de film in een paradijs. Met het dubbelspel dat ieder karakter speelt lijkt het einde te absurd om in mee te gaan. Hoewel, misschien is realisme wel niet de juiste maatstaf om deze film te analyseren. Misschien dwingt de film wel af er met andere ogen te kijken en het te aanschouwen voor wat het is: Een duister sprookje voor volwassenen tegen de achtergrond van post-sovjet Boekarest.

Geschreven door Rosa Uijtewaal