In Taxi Teheran volgen wij een gefictionaliseerde versie van Iraanse regisseur Jafar Panahi. Hij doet zich voor als taxichauffeur en heeft verborgen camera’s in zijn auto geïnstalleerd om nietsvermoedende passagiers te filmen. Althans, dat was het oorspronkelijke plan. Ogenschijnlijk een documentaire, zijn al zijn passagiers acteurs en de avonturen die hij met hen beleeft in scène gezet. Van het vervoeren van een slachtoffer van een ongeluk tot het ophalen van zijn bijdehante nichtje is de film een rit die met gierende banden tot stilstand komt. Ondertussen leren wij dat de taxi meer is dan een auto waar mensen voor betalen.

De taxi als ontmoetingsplek. Een breed scala aan karakters passeert de revue. De kleurrijke verzameling aan typetjes zorgt voor vele droogkomische situaties. Zo opent de film met een verhitte discussie tussen een lerares en straatdief over het inzetten van de doodstraf bij criminelen die autobanden stelen van arme mensen. Tegen slapstick aan schuurt het olijke duo dames die goudvissen in een kom bij voorkeur in druk verkeer naar de plaats van bestemming brengen. Al deze karakters dienen een doel.

De taxi als vervoersmiddel. Zij tonen Iran als een land in transitie. Zoals een taxi van punt A naar punt B gaat, zo is ook Iran onderweg. Dit thema wordt al meteen in de eerste scène duidelijk in de discussie: een vooruitstrevend standpunt van een vrouw tegenover een conservatief standpunt van een man. De rol van moderne technologie komt hierbij ook aan bod. Het slachtoffer van het ongeluk staat erop zijn testament op te nemen met een smartphone. Oude traditie wordt geridiculiseerd, net als bij de vrouwen met de vissenkom.

De nieuwe generatie die overweg kan met de nieuwe technologie, de veranderende wereld, heeft de toekomst. Het nichtje laat het duidelijkst dit thema van verandering in het land zien: zij durft tegen haar oudere oom in te gaan als deze te laat komt. Haar fotocamera is haar onafscheidelijke kameraad. Toch kent ook zij de beperkingen die de oude tradities haar opleggen: voor school moet ze een film maken die keurig past binnen religieuze dogma’s. Het reflecteert uiteraard regisseur Jafar Panahi’s eigen problemen met de Iraanse autoriteiten (die overigens ook voorbij komen in de film).

De taxi als observatorium. Dit tonen van Iran als land in transitie gebeurt door het tonen van menselijke interactie in Teheran gedurende een dag. Het camerawerk blijft dicht op de huid. Naast de verborgen camera’s worden ook smartphones en fotocamera’s gebruikt. Door de bewegingen van de camera’s, die herkenbaar zijn voor de doorgewinterde smartphonegebruiker, wordt het ‘slice of life’ gevoel versterkt. De film verraadt echter wel dat het hier een mockumentary betreft, een kruising tussen documentaire en satire. Dit zit met name in de montage, die de beelden elkaar zeer vloeiend laat opvolgen.

Zo lopen alle gebeurtenissen in de film dermate vloeiend in elkaar over dat de film nooit uit de bocht scheurt, ondanks het feit dat het niet door de Iraanse censuur heen komt. Taxi Teheran rijdt wellicht door rood, maar alleen als er niemand is. Het probleem is dat de gebeurtenissen te onvoorstelbaar zijn. Er gebeurt te veel op een dag. De serie Curb Your Enthusiasm, die ook een gefictionaliseerde versie van een artiest volgt, heeft ook zijn momenten die over the top zijn, maar doordat het altijd een simpel probleem van de hoofdpersoon betreft blijft het toch geloofwaardig. Daarnaast blijven de karakters te veel verzand in het uitbeelden van bepaalde types.

Beide factoren zorgen ervoor dat de film vooral luchtig blijft en potentiële subversieve krachten uitbant. Wat een mockumentary tot meesterwerk maakt laat Borat zien. De spanning tussen de kluchtige hoofdpersoon en nietsvermoedende omstanders wordt daar perfect uitgebouwd tot een diepe kritiek op een in zichzelf gekeerd Amerika. Taxi Teheran komt helaas niet verder dan een film die lekker weg kijkt. Landgenoot Abbas Kiarostami heeft meerdere films geregisseerd waar het volgen van een autorijder in Iran sterker is uitgewerkt. Het beste voorbeeld is wellicht A Taste of Cherry, waar het eenvoudige verhaal van een man die iemand zoekt die hem kan begraven nadat hij zelfmoord heeft gepleegd leidt tot een werkelijk kritische verhouding tot de Iraanse samenleving.

De droogkomische taferelen in Taxi Teheran zorgen voor vermaak. Helaas stijgt het hier niet boven uit. Andere films hebben hetzelfde geprobeerd te doen en zijn wel geslaagd in het creëren van een subversieve onderlaag. Dus als u naar Taxi Teheran gaat, hoeven de gordels niet om. Het blijft keurig binnen de snelheidslimiet.

Geschreven door Sjoerd van Wijk