Oorlog. Oorlog verandert nooit. Op macro-niveau woedt de strijd op kaarten met poppetjes door hoge heren. Op micro-niveau woedt de strijd niet alleen buiten de soldaat, maar ook van binnen op geestelijk gebied. Cartas da Guerra verhaalt over de belevenissen van António, die als dokter in het Portugese leger zit tijdens de onafhankelijkheidsstrijd van Angola. Het enige contact met het thuisfront vindt plaats via het sturen van brieven. Deze worden in voice-over door António’s vrouw voorgelezen terwijl de beelden António’s dagelijks leven in het leger laten zien.

Op deze manier tracht de film de oorlog vanuit het standpunt van een participant te bezien en te veranderen in een ervaring. Oorlog veroorzaakt niet alleen dood en verderf in landen, maar ook bij het individu. Op het niveau van de soldaat zien wij dat ongeacht aan welke kant men vecht, men altijd zal verliezen. Toch slaagt Cartas da Guerra er niet volledig in om deze subjectieve ervaring adequaat vorm te geven. De camera wisselt af tussen het volgen van António en meer objectiverende shots, van lange landschapspanorama’s tot andere soldaten. Dit trekt het verhaal breder dan wat wij in de voice-overs te horen krijgen, waardoor men bij zowel António als de Angolese situatie te weinig context krijgt. De regisseur Ivo Ferreira lijkt daarom geen duidelijke visie te hebben welk verhaal hij over de oorlog wilt vertellen: de algehele sociale verhoudingen in koloniaal Angola, de oorlog als metafysische entiteit of de oorlog als innerlijke ervaring van een soldaat.

Een bijkomend probleem zit in het karakter van António. Hij lijkt een goede positie te hebben in het leger als dokter. Door dit voorrecht komt hij zelf niet in grote gevaren terecht en hoeft hij dus ook geen interessante keuzes te maken als de dood hem in de ogen kijkt. Ondanks dat hij als dokter uiteraard de gruwelen van een oorlog ziet in de slachtoffers die hij moet behandelen, wordt hier onvoldoende aandacht aan besteed en is er daardoor weinig karakterontwikkeling. Zijn poging om een roman te schrijven lijkt erg out of touch met de werkelijkheid om hem heen. Doordat de camera onvoldoende op hem focust en de acteur weinig expressie toont, doen zijn beslommeringen triviaal aan.

Dit wordt versterkt door de inhoud van de brieven die worden voorgedragen. Hier wordt op aanstellerige en bezitterige wijze de liefde verklaart aan zijn vrouw (en in de brieven terug vice versa). In tal van verschillende bewoordingen verklaard António dat hij graag weer het bed met haar wilt delen. In lijn met de voorgaande punten vervalt Cartas da Guerra zo onbedoeld in het banale. Dit is zonde, want er zijn ook glimpen op te vangen van een meer diepgaande film over oorlog. Zo wordt er te weinig gekeken naar de verhoudingen tussen António en verschillende Angolezen, die elk op hun eigen wijze zich proberen te verhouden tot de koloniale machthebber.

Oorlog verandert wellicht nooit, maar de wijze waarop deze getoond wordt is flexibel. Van metafysische meditaties op de oorlog zoals The Thin Red Line tot de opruiende dissectie van The Battle of Algiers wordt getracht een tipje van de sluier van het duistere in de mens op te lichten. Helaas valt Cartas da Guerra op dit front tegen. Het blijft steken in triviaal aandoende bespiegelingen van een karakter dat de oorlog niet werkelijk mee lijkt te maken.

Geschreven door Sjoerd van Wijk