De kans is aanwezig dat deze recensie wordt gelezen in de trein op een smartphone als afleiding tijdens een lange reis. Tussendoor wordt de Facebook feed gecheckt om te zien hoe anderen wel iets leuks aan het doen zijn. Er wordt alleen opgekeken als de conducteur de OV-chipkaart wilt controleren. Het is deze onpersoonlijke dimensie van moderne technologie die wordt geanalyseerd in de nieuwste film van schrijver/regisseur Michael Haneke. Happy End voelt als titel begrijpelijkerwijs eerder wrang aan dan accuraat. Van de mogelijkheden tot menselijke connectie wordt geen spaander heel gelaten.

De onpersoonlijkheid van de moderne samenleving is een thema wat ook in de veelgeprezen vorige film van de hand van Haneke Amour werd behandeld. In Happy End komen twee karakters uit deze film terug: dochter Anne (Isabelle Huppert) en vader Georges (Jean-Louis Trintignant). Het reilen en zeilen van hun familie in Calais wordt gevolgd vanaf het moment dat Eve Laurent, sterk gespeeld door Fantine Harduin, bij hen intrekt nadat de ex-vrouw van Georges’ zoon zelfmoord heeft gepleegd. Alle familieleden hebben hun eigen problemen. Zo zien we onder andere een overspelige vader en een moeizame moeder-zoon relatie. Niemand lijkt een echte connectie te kunnen vormen met anderen, wat bij ieder persoon op een andere manier leidt tot dubieuze praktijken.

De film lijkt wel een catalogus waarin alle handelskenmerken van de schrijver/regisseur in zijn opgenomen. De karakters worden zoals gebruikelijk bij Michael Haneke op klinische wijze geobserveerd, met een zorgvuldig geplaatste camera die ver van hen af staat. Een van de redenen waarom mensen niet nader tot elkaar komen in Happy End is het gebruik van moderne communicatiemiddelen. Op sobere wijze krijgt de kijker een perverse chat te lezen op een computerscherm of wordt er gefilmd met Eve’s smartphone voorzien van haar sardonisch commentaar, in een stijl die herinnert aan Caché en Benny’s Video. De depressie van de hoofdpersonages leidt tot zelfmoordneigingen of perversie, wat al eerder is behandeld in La Pianiste en Der siebente Kontinent. Op deze manier valt Haneke in de herhaling; we hebben alle thema’s die langskomen al een keer gezien in eerder werk.

Ook de gebruikelijke beperkingen van Haneke’s aanpak zijn aanwezig in Happy End. De film is erg conceptueel ingesteld. Doordat elk shot theoretisch onderbouwd lijkt te zijn, zoals bijvoorbeeld in de eerder genoemde beelden van een computerscherm, komt het geheel snel gekunsteld over. Dit gaat ten koste van de inleving in de karakters, waardoor wij als kijker op een afstand blijven. Ook de politieke dimensie in Happy End wordt te geforceerd gebracht. Het punt wat wordt gemaakt over de problematiek omtrent vluchtelingen komt niet organisch uit het verhaal voort, maar wordt als gecalculeerde deus ex machina ingebracht.

De film voelt als een gemiste kans, omdat er in tegenstelling tot voorgaande werken ook een satirische dimensie in zit. Als de zoon stomdronken een theatrale karaoke performance geeft, versterkt de observerende camera juist zijn wanhoop en geeft het geheel een licht humoristisch karakter. Het zou interessant zijn geweest als Haneke volledig voor de satire was gegaan en had geëxperimenteerd met een film buiten zijn comfortzone. Nu lijkt het alsof er niet volledig voor satire is gekozen.

Happy End eindigt weliswaar niet gelukkig, maar wel op humoristische wijze, ondanks dat het humor met een zwarte rand is. Het onderstreept hoeveel meer er met de film gedaan had kunnen worden als de verleiding was weerstaan dezelfde thema’s als eerder werk aan te boren en deze op eenzelfde manier te behandelen. Zoals de film nu is, zal hij vooral de die-hard Haneke bewonderaar bekoren. Of een goede introductie tot al zijn werk zijn voor iemand die nog niet eerder films van zijn hand heeft bekeken.

Geschreven door Sjoerd van Wijk