Is het een man? Is het een beest? Een beetje van beide: het is Joaquin Phoenix met een overwoekerde baard die een 15-jarig meisje uit de klauwen van een pedofielennetwerk komt bevrijden. In de handen van mindere makers had dit uitgangspunt prima dienst kunnen doen in een platte actiefilm, maar bij de visionaire Schotse regisseur Lynne Ramsay (bekend van het briljant beklemmende We Need To Talk About Kevin) is het een perfect uitgebalanceerde karakterstudie. Het cliché van de grote man met een klein hartje wordt razend knap verwerkt in een verhaal over machtsmisbruik tegenover zwakkeren.

Phoenix heeft veel lof gekregen voor zijn hoofdrol als Joe, en terecht. Hij speelt een man die gewelddadigheid ademt – hij kan geen gesprek voeren zonder gedachteloos met een mes te spelen of achteloos snoepjes te verpulveren. Toch is hij evenzo in zijn element wanneer hij bij de zorg voor zijn aftakelende moeder zijn huiselijke kant kan laten zien.

De film zuigt ons volledig mee in Joe’s belevingswereld. Het gestileerde, nachtelijke New York schuift aan ons blikveld voorbij onder een bikkelharde soundtrack (van Radioheads Jonny Greenwood, die eerder al geweldig werk verrichte voor onder andere There Will Be Blood); we kopen met hem de hamers die hij gebruikt voor zijn lugubere reddingsmissies; we vrezen met hem voor de gezondheid van zijn moeder. Joe is in grote delen van de film niet helemaal helder en beleeft alles dan ook net een beetje anders. Jeugdtrauma’s, geweld en wantrouwen malen door zijn hoofd en maken het hem moeilijk om zich tot het normale leven te wenden. Wanneer hij na een gruwelijk klusje gedesoriënteerd in een café zit, kan hij niet bevatten dat de mensen om hem heen gewoon lachen, koffie drinken en afrekenen. Het is dit contrast tussen intens geweld en momenten van uiterste menselijkheid dat de film zo levensecht maakt.

Joe kan geen gesprek voeren zonder gedachteloos met een mes te spelen of achteloos snoepjes te verpulveren.

You Were Never Really Here is in feite een knappe combinatie van spannende actiethriller en klein menselijk drama, wat een zeldzaamheid mag heten – niet vaak zit je in het filmhuis zo op het puntje van je stoel. Ramsay heeft over het grote geheel een nette film gemaakt waarbij de ogen niet vaak hoeven te worden dichtgeknepen van afschuw. Wanneer er dan wél eens gore details in beeld verschijnen, komt dat extra hard binnen. Vooral in de actiescènes is er briljant gemonteerd, waardoor je alles meekrijgt vanuit verschillende oogpunten, en je blik onmogelijk van het scherm kan afwenden.

Wel moet gezegd worden dat met pedofilie gekozen is voor een makkelijk onderwerp om op af te geven. De pedofielen worden zonder enige omhaal van hun meest gruwelijke en zelf-vergoelijkende kant getoond. Staan ze wellicht symbool voor een groter, abstracter kwaad? Corruptie, machtsmisbruik, ontmenselijking?

Films die op ieder vlak zo goed presteren komen zelden voorbij. De acteurs zijn briljant, de spanningsopbouw is weergaloos en op technisch vlak wordt de kijker overrompeld – camera, geluid, montage, het werkt allemaal uitmuntend samen. En dan is Joe ook nog eens een van de meest gedenkwaardige personages van het jaar. 2018 is nog maar net begonnen, maar we kunnen nu al genieten van een pareltje in de bioscoop.

Geschreven door Bastiaan Loopstra