De inhoud van ‘Nu verandert er langzaam iets’ is in principe simpel: een reeks aan fragmenten uit verschillende therapie- en coachingtrajecten vullen de bijna twee uur durende documentaire. Hoe sober deze invulling ook klinkt, het verveelt geen seconde.

Therapieën als ‘mindfulness voor kinderen’ of ‘biodanza’ lijken sterk te verschillen van bijvoorbeeld de agressietraining voor handhavers of een training om meer succes te behalen op de werkvloer. De verschillende methoden en benaderingen van zelfhulp delen echter één fundamentele gedachte: de zelf is als een project waaraan gewerkt kan worden. Je emoties, je gedachten en je omgang met anderen kunnen ieder worden begrepen, een plaats krijgen en veranderen waar nodig om jezelf te verbeteren. De gelijkenis met een neoliberalistische denkwijze, waarin de eigen verantwoordelijkheid en competenties een hoofdrol spelen, is niet ver te zoeken. Veel van de therapieën zijn erop gericht de zelf zo te vormen dat je beter kan functioneren op je werk en in je relaties met anderen, en ziet de verantwoordelijkheid om de zelf hiervoor te optimaliseren als vanzelfsprekend. De druk op de individuele schouders kon niet groter zijn.

Binnen deze gelijkenis is er sprake van een sterk contrasterende focus. Waarbij de ene therapievorm benadrukt dat iedereen in essentie uniek is, is de ander erop gefocust steun te bieden in de gelijkenissen in menselijke ervaringen. Een groep wordt gevraagd om om zich heen te kijken wanneer de vraag wordt gesteld wie wel eens dicht bij een burnout is gekomen, en er is een ruimte vol opgestoken handen te zien. Je ervaring maakt je expert, zegt de spreker, en die persoonlijke ervaring is waar mensen naar zoeken wanneer ze hulp vragen.

In een ander voorbeeld zien we een één-op-één gesprek waarin een jonge vrouw haar vele carrière-opties bespreekt. Ze geeft toe aan de coach dat ze het liefst had dat zij haar zou vertellen wat ze moet doen. Coaching lijkt hierin een toevluchtsoord te zijn voor keuzestress, een zoektocht naar een alwetende stem die antwoord heeft op alle vragen, wiens advies kan worden gevolgd zonder het in twijfel te trekken. Wordt hierin gezocht naar opvulling voor een spirituele leegte?

Het is interessant om te zien hoe therapie en coaching ruimte vrij maakt om emoties en verlangens tot uiting te brengen die in het dagelijks leven vaak achter gesloten deuren blijven. Zo zien we een fragment van een ASMR-video, waarin een kijker via een rollenspel in videovorm persoonlijke aandacht krijgt. Veel van dit soort video’s zijn gericht op het menselijk verlangen om dit soort persoonlijke aandacht te krijgen, maar de gelijktijdige angst om hieraan toe te geven. In een ander voorbeeld zie je een grijzige man via een chatroom op kantoor advies geven over het wel of niet toevoegen van seksspeeltjes binnen een christelijke relatie. Ook zie je vier mannen die een intieme groepstherapie volgen met een ademhalingsroutine waarbij ze stuk voor stuk worden gevraagd hun emoties uit te schreeuwen.

De inkijk in zulke persoonlijke momenten maakt de film op veel momenten heel komisch, niet op een manier om uit te lachen, maar omdat men wordt afgebeeld op een manier die niet gebruikelijk is. Het onderdrukken van gedachtes en gevoelens in een publieke setting vereist  soms absurde methodes om deze op het oppervlak te krijgen. Ondanks de humoristische vertoning is het ook enigszins treurig om te bedenken dat dit nodig is. De voorgestelde methodes worden daarbij blind gevolgd, en op bijna geen enkel moment in twijfel getrokken. In één scène, waarin we een therapie met mensen en varkens zien, ontkent een man de uitspraak van de coach die hem vertelt hoe hij zich voelt, wat een verfrissend contrast is met de voorgaande beelden.

De fragmenten in ‘Nu verandert er langzaam iets’ zijn stuk voor stuk puur en authentiek, en geven daarmee een intiem portret van de verschillende methoden waarmee men in Nederland probeert vorm te geven aan zijn ‘zelf’. De ruimte om het eigen karakter van de therapieën en coaching te benadrukken wordt gemaakt door de minimalistische cinematografische stijl. Elke scène bekijk je vanuit een stilstaande camerapositie, die de ruimte vanuit een onbeweeglijke hoek vertoont en ongeknipt een aantal minuten per training of therapie laat zien. Waarbij dit in de meeste gevallen afspeelt in eenvoudige ruimtes, waar de sfeer wordt bepaald door TL-verlichting en gedateerd meubilair, wisselt het zo nu en dan naar een paardenbak, een gymzaal of een klaslokaal op een basisschool. Voor ieder wat wils, zou kunnen worden gezegd. Uiteindelijk komt het erop neer dat we allemaal soms een beetje hulp nodig hebben, in een zoektocht naar de zelf die maar al te typisch is voor de tijd, plaats en het perspectief waarin ‘de gemiddelde Nederlander’ die de documentaire afbeeldt zich beweegt.

Geschreven door Rowan Stol