Misschien is hij wel ’s werelds bekendste Poolse politicus aller tijden. Een man van het volk. Een man die arbeiders, studenten en geestelijken wist te verenigen in tijden van armoede en sociale onrust. Onder zijn leiding traden zij – de leden van Solidarność – op tegen het communistisch regime dat Polen sinds het begin van de Koude Oorlog in zijn greep hield. Ik heb het natuurlijk over Lech Wałęsa. Ruim vijftien jaar na de ronde-tafelconferenties die de weg vrijmaakte voor de eerste vrije verkiezingen in het voormalig Oostblok, wordt er in Wałęsa: Man of Hope teruggeblikt op deze turbulente doch euforisch eindigende periode. Met name het euforische component komt duidelijk terug in dit bijna heldenepos van regisseur Andrzej Wajda.

Wajda, één van Polen’s meest befaamde regisseurs, was destijds zelf betrokken bij de Solidariteitsbeweging en goed bevriend met Wałęsa himself. Ten tijde van het communistisch regime werd zijn filmcarrière tijdelijk in de ijskast gezet. Dit vanwege de kritische noot in zijn films die niet paste binnen het socialistisch realisme dat werd opgedragen door de toenmalige autoriteiten. Pas na de val van de Berlijnse Muur kon Wajda zijn werk weer oppakken. Al zijn ervaringen die hij destijds beleefde met Wałęsa en Solidarność zouden een garantie moeten geven voor een diepgaande biografie, een biografie die de Polen nog niet kenden. Dit is echter niet het geval in Wałęsa: Man of Hope. Twintig turbulente jaren (1970 tot 1990) worden er binnen twee uur doorheen gejast. Zo lijkt dat op emotioneel vlak ook wel op te gaan voor Wałęsa. In de film lijkt hij geen enkel moment onzeker over de uitkomst van zijn, mag ik toch wel zeggen, revolutionaire plannen. ‘Verkoop dit als ik niet terugkom’, aldus Wałęsa tegen zijn vrouw, wijzend naar een horloge en een ring. Zonder enige aarzeling of emotie, tot drie keer toe. Alsof hij al wist hoe het zou eindigen, wat me toch sterk lijkt. Van de dokwerkersopstand in Gdańsk tot de invoering van de krijgswet, Lech sloeg zich er wel doorheen. Let wel, met gevaar voor eigen leven en dat van zijn vrouw en kinderen. Lech Wałęsa, de gezonde Poolse hardwerkende arbeider was een voorbeeld voor velen. Hij was vooral goedgebekt en aan improvisatietalent geen gebrek. Maar dat hij een goede orator was, wist men vijftien jaar geleden ook al wel. Juist zijn meer persoonlijke verhaal zou, met de kennis waarover Wajda beschikt, fijn zijn geweest om terug te zien in de film. Wajda besloot daarentegen een meer luchtigere variant te tonen, wat zeker aannemelijk is. Twintig hectische jaren kunnen nou eenmaal niet tot in detail worden uitgebeeld, dat moet haast wel in vogelvlucht.

Deze film is een hommage aan het revolutionaire verhaal van Lech Wałęsa en zijn Solidariteitsbeweging. Geen kritische noot, geen aanhoudende dramatische ondertoon, geen nieuwe wendingen. Maar misschien hoeft dat ook niet. Het blijft een wonderbaarlijk gegeven hoe de Polen zich aan het eind van de jaren tachtig hebben verenigd en op een geweldloze manier hebben losgemaakt van het communistisch bolwerk. Daar kan geen filmcriticus tegenop. In de huidige tijden van economische voorspoed in Polen komt deze film misschien wel op het perfecte moment. Lech Wałęsa was immers één van de grondleggers van de huidige Poolse samenleving.

Geschreven door Ruben Wissing