Het oorlogsverleden blijft sluimeren. De jonge generatie is vervreemd van de huidige Servische maatschappij en wil vluchten. Vluchten uit een land dat zelf nog steeds zo veel vluchtelingen moedwillig huisvest. Maar is Servië echt zo dystopisch als ze zelf denken? En gaat het leven echt beter worden door te vertrekken naar West-Europa? Deze vragen staan centraal in Open Cage (Siniša Galić, 2015) en Four Passports (Mihajlo Jevtić, 2016), de films die op zondag 30 oktober de benedenzaal van Rialto goed vulden met zowel Nederlandse als (Nederlands-)Servische bezoekers. 

In Open Cage zien we prachtig samenspel tussen Maja, een doodongelukkige en onbegrepen jonge serveerster uit Belgrado, en Anna, een Duitse fotojournalist die voor een reportage over vluchtelingen naar de Balkanstaat vertrekt. Ze ontmoeten elkaar en raken bijzonder geïnteresseerd. Maja is wantrouwig, bloedeerlijk, permanent gekrenkt, maar ook grappig en heel erg toe aan genegenheid; een arm om haar schouder. Anna, bereid om haar die arm te bieden, heeft ook haar camera bij zich en documenteert de band die er ontstaat. Hoewel dit laatste voor spanningen zorgt wat betreft Anna’s intenties, is hun relatie oprecht (en neigt het soms naar liefde, wat ik heel fijn vind). Voor Maja is Anna de uitvlucht die ze van haar vader en land heeft gemist. Maar juist door de Duitse, die haar uit een moeilijke sleur trekt, leert ze haar eigen stad en land weer te waarderen. Deze film, die heel stellig vanuit vrouwelijk perspectief is gemaakt (!), eindigt daarom zeer prettig en bemoedigend. 

De tweede film, Four Passports, is een hyperpersoonlijke documentaire over het leven van maker en hoofdrolspeler Mihajlo Jevtić en zijn familie. In 1989 kreeg hij het kinderpaspoort van de Socialistische Federale Republiek Joegoslavië. Dit paspoort is tot en met 2006 vier keer vervangen omdat er een andere staat op gedrukt moest worden. Mihaljo voelt zich totaal vervreemd van het land waar hij is opgegroeid. De landsgrenzen zijn anders, de volkscultuur is aangetast, de politiek heeft zich sterk ontwikkeld en hij voelt dat hij achter de feiten aanloopt. Daarom kijkt hij samen met zijn ouders (die overigens een rooskleurig, nostalgisch leven leiden) naar zijn leven – op het moment dat de documentairemaker op het punt staat naar Duitsland te emigreren. Hij blijkt eigenlijk een hele fijne jeugd te hebben gehad in een warm gezin (als we de film mogen geloven, hij blijft bijzonder stil over de gruwelen van de oorlog). Hoewel hij zijn zus in tranen brengt door zijn vertrek, heeft Mihajlo een constante glimlach op zijn gezicht. Hij vlucht weg. Toch rest het gevoel dat hij beter kan blijven, omdat hij veel fijne mensen om zich heen wil en duidelijk veel heeft bij te dragen aan de jonge Servische maatschappij. 

Na de twee films sprak ik Sandra (28), wiens ouders zelf naar Nederland vertrokken als gastarbeider. Haar reactie op de films gaf wat mij betreft een hoopvolle blik op de toekomst van dit bijzondere land: “Ik herken dit vluchtgedrag goed van andere Serviërs, maar het is goed om te zien dat er een tegengeluid bestaat, zoals je ziet in Open Cage. Servië kampt met imagoschade en veel problemen, maar daarom is het goed als je er niet voor wegloopt. Zelf wil ik ook ooit terug.” 

De vierde editie van Hallo Servië werd georganiseerd in samenwerking met de Servische Ambassade in Den Haag, en Mreza (organisatie ter promotie van Servische kunst en cultuur).

Geschreven door Ruben Wissing