Wat gebeurt er wanneer de realiteit zich loswringt uit de krant en naar het witte doek springt? Dan krijg je waarschijnlijk iets soortgelijks aan Chez Nous, de geëngageerde film van de Belgische schrijver-regisseur Lucas Belvaux. Hij deed een knappe poging om een waarheidsgetrouw verhaal te vertellen over de invloed van politiek op echte mensenlevens. De timing van de Nederlandse release had niet beter gekund, met de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen net achter ons en de tweede, beslissende ronde slechts een week van ons af.

Het zal weinig mensen ontgaan zijn dat er de laatste jaren wat interessante wendingen zijn geweest in het Europese politieke discours. Dit is niet de plek om daarover verder uit te weiden, maar het mag geen twijfel lijden dat Chez Nous er zonder de huidige politieke werkelijkheid niet zou zijn. Dit is een film over het Front National van Marine Le Pen, al heten zij respectievelijk ‘Bloc Patriotique’ en Agnès Dorgelle. De blonde pruik van actrice Catherine Jacob zegt eigenlijk al genoeg.

In Chez Nous leren we de hardwerkende en naïeve Pauline kennen, een alleenstaande thuisverpleegster met twee jonge kinderen. Haar clientèle in het plattelandsdorp waar ze woont bestaat zowel uit Fransen die, zoals ze het zelf zeggen, al ‘langer’ in Frankrijk wonen, en vloeiend Frans sprekende tweede generatie-immigranten. Het maakt Pauline niet uit: het is haar baan om voor al deze mensen te zorgen en dat doet ze toegewijd en streng waar nodig. Met politiek houdt ze zich ogenschijnlijk niet bezig, maar die sijpelt wel degelijk haar leven binnen. Net zoals voor vele andere ‘smalltown’ Europeanen zijn er de laatste jaren namelijk barsten ontstaan in wat voor haar ‘vertrouwd’ was: het dorp is niet meer levendig (op de Arabische kruidenverkopers na), graven worden leeggeroofd en er wordt bij mensen thuis ingebroken. Pauline gelooft niet dat de nationale politiek daar verandering in gaat brengen – ze stemt niet eens meer.

Vanwege haar sterke lokale netwerk wordt Pauline op een avond uitgenodigd door de dorpsarts Philippe, die actief is bij het zogenaamde Rassemblement National Populaire, de nieuwe ‘incarnatie’ van het Bloc Patriotique. Hij heeft een frappant voorstel: zou Pauline niet actief willen worden bij de partij? En daarmee is de teerling geworpen. Dit is toch een partij die opkomt voor het volk, en zich verzet tegen de corrupte elite die alleen aan zichzelf denkt? Agnès Dorgelle legt Pauline toch persoonlijk uit dat ze geen racist is, maar slechts vindt dat nieuwkomers zich moeten aanpassen aan de nationale cultuur? Niettemin heeft Pauline wat uit te leggen aan haar communistische vader, die Agnès Dorgelle een moderne fascist vindt.

Chez Nous is in essentie een politieke thriller. Naast dit ogenschijnlijk brave plot van de onschuldige nieuwkomeling die geconfronteerd wordt met de persoonlijke naschokken van een politieke voorkeur wordt er namelijk nog een personage opgevoerd, Stéphane, die in een schimmig verleden betrokken is geweest bij het Bloc, en dan niet als persvoorlichter. Er sluimert daardoor altijd een duistere beerput op de achtergrond die enige urgentie geeft aan de in emotie opzwellende partijrally’s, Pauline’s tanende gevoel van eigenheid naarmate ze dieper in de partij terecht komt en de moeizame relatie met haar voormalige cliënten.

Wat de film werkelijk beangstigend maakt is het goed gevatte oplaaiende nationalisme. Wanneer Dorgelle een simplistische en splijtende toespraak houdt, juichen haar aanhangers haar onder vlaggengewapper toe. Het gescandeerde ‘On est chez nous!’ klinkt dan ineens even gevaarlijk als het militante Franse volkslied, dat staand en uit volle borst gezongen wordt ter uitsluiting van de ‘anderen’: “Aux armes, citoyens! Formez vos bataillons!” De samenleving is een veste die beschermd moet worden tegen buitenlanders, desnoods met geweld.

Chez Nous drijft op de sterke personages en onderlinge intriges. Paulines balanceeract tussen politiek bedrijven en het in stand houden van persoonlijke relaties voelt echt en is schrijnend. Ook Dorgelle overtuigt in haar charme, haar lichaamstaal die het midden lijkt te houden tussen Trump en Merkel en haar bevlogen oproep aan het volk om het heft weer in eigen hand te nemen. Het begrip ‘populisme’ is uitgekristalliseerd in twee personages – de politicus en de volgeling – en het verhaal is erop geënt dit zo veel mogelijk handen en voeten te geven.

Los daarvan is de plot niet heel opzienbarend. Als thriller wordt Chez Nous nooit echt schokkend en visueel gebeurt er ook niet veel interessants. De link die gelegd wordt met militant neonazisme voegt bovendien weinig toe aan de boodschap. Dat illegale en opportune geweldpleging een probleem is, staat los van de controverses die bestaan rondom het Front National. Er had meer focus mogen liggen op de splijtzwam die politiek kan vormen in hedendaagse samenlevingen, zonder dat daarbij meteen naar geweld gegrepen wordt.

Niettemin is Chez Nous een sterke film over simplistisch nationalisme in hedendaags Europa. De geleidelijkheid waarmee fascisme een samenleving infiltreert door aan ‘gewone’ mensen te appelleren is overtuigend en schokkend. Gelukkig wordt ook de menselijkheid niet uit het oog verloren: de film zet vraagtekens bij de paradox dat liefdevolle buren, vrienden en familieleden elkaar in de haren kunnen vliegen om elkaars politieke voorkeuren. Alhoewel het misschien geen overtuigende thriller is geworden, is Chez Nous wel een knappe poging om een werkelijk geëngageerde film te maken.

Geschreven door Bastiaan Loopstra