Waar de wereld voor velen groter dan ooit is dankzij draadloze netwerken, wordt deze juist kleiner voor anderen. De documentaire Ubiquity laat op confronterende wijze zien dat niet iedereen gebaat is bij zendmasten, smartphones en andere zogeheten ‘slimme’ apparaten die continue verbonden zijn met digitale netwerken. De kijker wordt meegenomen op een dynamische en onthutsende reis naar Zweden, Japan en, dichterbij huis, Nederland. Mooi natuurlijk om het ene moment in een besneeuwd bos te zijn, het andere moment op één van de drukste kruispunten van Japan. Toch?

Daar wordt door regisseur Bregtje van der Haak meteen de vinger op de zere plek gelegd: onze naïviteit omtrent ‘ubiquity’ – alomtegenwoordigheid. Middels een drieluik volgen we mensen die lijden aan EHS: electromagnetic hypersensitivity. Oud-ingenieur Per Segerbäck, de Japanse Asaka en de Nederlandse Anouk krijgen knallende hoofdpijn, hebben last van oorsuizen of raken bewusteloos wanneer ze in contact komen met teveel elektromagnetische golven – ‘electrosmog’. Ieder op zijn eigen manier proberen ze zich staande te houden in een wereld die digitale bedenksels met open armen ontvangt, maar waar voor hun overgevoeligheid eigenlijk geen plek is.

Zo leeft Per afgezonderd met zijn vrouw in de stralingsvrije bossen van Zweden. Eén keer per week komt er een man met een boodschappenbus. Vroeger stond Per aan de wieg van technologische vernieuwingen. Samen met andere optimistische ingenieurs werkte hij aan de eerste smartphone van Ericsson. Inmiddels woont hij al achttien jaar in het natuurgebied waar hij de straling meer schuwt dan wilde dieren. Ironisch? “We lost track of the future” zegt Per. In Tokyo probeert de jonge vrouw Asaka met stickers, mede-elektrogevoeligen en talloze telefoontjes naar de gouverneur haar stadsgenoten bewust te maken van het onzichtbare gevaar. Thuis houdt ze het niet meer uit, dus schrijft ze onder een glijbaan in haar dagboek en overnacht ze soms in een park. De Nederlandse Anouk tekent op haar beurt bezwaar aan tegen een nieuwe zendmast. Aan tafel lijkt het gezin het nergens anders over te hebben. Het oudste zoontje zegt gepest te worden omdat hij geen smartphone heeft. Het gevoel van onmacht en strijden tegen het systeem wordt door dit drietal pijnlijk duidelijk gemaakt.

Want wat er mist is wetenschappelijk bewijs waarmee de drie hun smeekbedes kunnen bekrachtigen. Ook in de documentaire laat de wetenschap het afweten. Is het dan onzin? Dat is twijfelachtig. Later in de documentaire maken we kennis met een groep EHS’ers die wonen in een stralingsvrije zone in Green Bank, West-Virginia. Straling is hier verboden vanwege de aanwezige radiotelescopen. Eén van de bewoners is een vrouw die haar jonge kinderen amper ziet vanwege haar elektroallergie. Onzin? Ik vraag me af welke moeder vrijwillig verwijderd wil zijn van haar kinderen.

Ubiquity snijdt een ethisch dilemma aan. Moeten we ons aanpassen aan een minderheid die lijdt onder een collectief goed? Of zijn deze mensen juist de kanaries in de kolenmijn, de klokkenluiders van een digitale dystopie? De bewustwording van dit vraagstuk is na dit bioscoopbezoek in ieder geval geboren. Onzin of niet, van nu af aan telefoon op vliegtuigmodus voor het slapengaan en vaker met een boek op de bank.

Geschreven door: Fidessa van Rietschoten