Quote: “Me getting in this car with you. You might as well be a serial killer.”

“Is dit kunst of is dit goor” vraagt een nieuwsverslaggever mij na de persvoorstelling van deze film. Lastige vraag. In luttele millisecondes vliegt de film weer langs m’n ogen om maar op zoek te gaan naar het antwoord. Ik flits langs de gruwelijke moorden, de filosofische dialogen en de hel (letterlijk). “Het is kunst” zeg ik in de rode plopkap. Hoe, zou je denken, is het inslaan van hoofden met een krik en het afsnijden van borsten “kunst”? Men zou mij voor gek verklaren, maar ik zet hier uiteen waarom het toch kunst is.

The House That Jack Built is de nieuwste film van de controversiële regisseur Lars von Trier, vijf jaar na zijn laatste film Nymphomaniac (2013). Het is tevens Von Triers eerste verschijning op het Cannes Film Festival sinds zijn verbanning in 2011 nadat hij Hitler-grapjes maakte en zichzelf een Nazi noemde. Tijdens de vertoning van The House That Jack Built op Cannes verlieten honderden mensen de zaal omdat de film te vulgair zou zijn. “Het neerschieten en vermoorden van kinderen is geen vorm van kunst of entertainment” twitterde een aanwezige. Bij mijn voorstelling verliet slechts één persoon de zaal.

De film gaat over Jack (Matt Dillion), een hyperintelligente seriemoordenaar, die ons meeneemt langs een serie van “incidenten” waarin hij vertelt hoe hij kijkt naar de wereld. Hij gaat hiermee in gesprek met een almachtige stem die we niet te zien krijgen. Jack noemt hem ene Verge, gespeeld door Bruno Ganz, bekend van de oorlogsfilm Der Untergang (2004). Wij luisteren mee naar de kwesties van Jack, vergezeld door het ontleden van ledematen en verminkingen op het scherm. Want het vermoorden van mensen doet Jack in naam van de kunst. Zelfs Uma Thurman, bekend van de Quentin Tarantino’s Kill Bill-reeks, ontkomt niet aan de moordwoede van Jack. En als dat niet genoeg was, lijkt Von Trier – via de gesprekken tussen Jack en Verge – ook nog een beetje te flirten met het Nazisme, bijna zelfs het ophemelen ervan, in mijn optiek.

Het was ontluisterend om te zien, maar ik ben Von Trier wel gewend. Zeker na Antichrist (2009) was ik voorbereid om gruwelijke beelden te zien. Nog steeds is het beeld van het pletten van Willem Dafoe’s ballen met een balk op m’n netvliezen gebrand. Toch probeer ik voorbij de gruwelijkheden te gaan en te kijken naar het achterliggende verhaal. Von Trier is een kei in het onder je huid komen met zijn beelden, en daar heb je wel echt een sterke maag voor nodig. Zeker in combinatie met Von Triers bekende filmstijl, met wilde camerabewegingen en hogere frame-rates, is het al gauw duizelingwekkend. Daarnaast is het acteerwerk van Matt Dillion erg goed, hij leeft zich bijna perfect in het rol van een psychopathische seriemoordenaar.

Als je verder kijkt dan alleen de moorden, dan zie je het allegorie van Dante’s De Goddelijke Komedie (1320) in The House That Jack Built. Want wie zou Von Trier zijn om geen (lastige) metafoor toe te voegen in zijn film. Het heeft voor mij dan ook even geduurd voor ik deze metafoor zag, maar na het zien van de prachtige reconstructie van Dante’s Inferno viel bij mij het kwartje. En dan wordt het duidelijk dat Verge Virgil is, de menselijke rede in het verhaal van Dante.

Alleen voor wie het verhaal van Dante kent, bevindt Dante zich in hel. Zo uiteindelijk ook Jack, en dan wordt het voor mij wat verwarrend: want wilt Von Trier nu dat we juist gaan nadenken over de controversiële kwesties die Jack aankaart, of zijn het verwerpelijke gedachtes die horen in de hel?

Hiermee kom ik terug op mijn opmerking dat deze film een vorm van kunst is. Kunst is meer dan alleen wat je ziet, en of je het mooi vindt of niet. Kunst moet je laten nadenken en dat heeft deze film bij mij gedaan. Natuurlijk is het discutabel of het vermoorden van kinderen en het verminken van vrouwen nu echt nodig is. Von Trier is in deze film wel erg over de schreef gegaan, maar hij zet je tot nadenken, en dat heeft hij dan goed gedaan. De film is een heuse beleving, maar je moet het wel aankunnen.

Geschreven door Wayne de Boer.