I Dream in Another Language vertelt het verhaal van Evaristo en Isauro; twee mannen die door een ruzie in hun jeugd uit elkaar zijn gedreven, maar tegelijkertijd worden verbonden door een taal die alleen zij nog spreken: het Zikril. Beide mannen zijn oud, en hun gezondheid begint achteruit te gaan. De onvermijdelijkheid van de dood hangt in de lucht, hun onontkoombare overlijden betekent namelijk niet alleen het verlies van een persoon, maar ook het definitieve verdwijnen van het Zikril. Linguïstisch wetenschapper Martin reist naar het dorp waar Evaristo en Isauro wonen om een poging te doen de taal te documenteren en te leren, zodat het een kans heeft om voort te bestaan. De aanhoudende strijd tussen de mannen zorgt er echter voor dat deze taak verre van makkelijk is; de twee hebben elkaar al 50 jaar niet gesproken.

Het verhaal van de ruzie lijkt te draaien om onenigheid over een meisje, María, met wie Evaristo later is getrouwd. Aan de hand van dromerige flashbacks leer je als kijker dat dit echter een conventioneel masker is om de werkelijke verhouding tussen Evaristo en Isauro te verbergen. Angst en verwarring manifesteren zich in Evaristo als een intense woede. De eeuwige stilte tussen hen ontstond dan ook toen deze woede bijna had geleid tot het doden van Isauro, nadat María hen betrapte en tot de ontdekking kwam dat het niet zozeer zij was die het object van hun verlangen was.

Evaristo heeft zijn leven ingericht door een familie te starten met María, en is nu overgebleven met zijn kleindochter. Isauro leeft afgezonderd in het bos, overgeleverd aan zijn gedachten, in Zikril, die hij verder met geen ander mens kan delen. Wel kan hij praten met de vogels. Eén van de eigenschappen van het Zikril is namelijk dat het sprekers nauw verbindt met de natuur, en hen dus ook in staat stelt met bepaalde dieren te communiceren. Dit is voor mij het meest interessante concept in de film: taal stelt ons niet alleen in staat om ons te uiten, maar heeft ook invloed op hoe we de wereld om ons heen zien en begrijpen, en dus hoe de werkelijkheid zich tot ons verhoudt.

Deze theorie wordt ook wel linguïstische relativiteit genoemd, en heeft buiten het domein van een fictieve film ook een zeker grondbeginsel in de taalwetenschappen. Hoewel de theorie niet algemeen geaccepteerd is wordt een mogelijke onderlinge invloed ook niet verworpen. Het idee op zich is een goed startpunt voor een interessant filmverhaal, wat we een paar jaar geleden ook konden terugzien in Arrival, van regisseur Denis Villeneuve. In deze film kon het hoofdpersonage zich volledig anders opstellen naar de tijd door het leren van een buitenaardse taal die draaide om een ander begrip van het verloop van tijd. In I Dream in Another Language wordt het concept van taal ook verbonden aan bepaalde vaardigheden, hierin geuit door de mogelijkheid te communiceren met andere wezens in de natuur, en bijvoorbeeld ook een ander ritueel van overlijden. Een subtielere uiting zie ik terug in de acceptatie van bepaalde (fysieke) verlangens. Isauro, die enkel Zikril spreekt, lijkt zich hier ongeremd en met overtuiging aan over te geven. Evaristo, die ook Spaans spreekt en daarmee ook verbonden is aan Spaanstalige culturele codes, is in tweestrijd tussen dezelfde overgave, en een abrupte geremdheid die wordt gestuurd door maatschappelijke afkeuring en conventies. Dit zet je als kijker aan het denken over in hoeverre taal is verbonden aan identiteit. Welke betekenissen en ideeën zijn omvangen in de vormgeving van woorden die een bepaalde taal ons biedt? En hoe vormen die vervolgens onze perceptie van onszelf en een ander?

Isauro lijkt blijvend slachtoffer te worden van Evaristo’s dilemma, waarin zijn keuzes enkel nadelige effecten voor Isauro lijken te hebben. Dit voedt dan ook de strijd tussen hen die ruim 50 jaar duurt, en die zelfs op het einde nog enorm oploopt. Het moet komen tot een confrontatie met de werkelijke kracht van Zikril tot Evaristo lijkt in te zien dat dezelfde overgave die Isauro is aangegaan ook voor hem bevrijdend kan zijn. De ongeremde overgave, een droom die waar wordt, in staat gesteld door taal, is waarin Evaristo en Isauro uiteindelijk de strijdbijl voor eeuwig kunnen begraven.

Geschreven door Rowan Stol