Tussen de grijze Moskouse flats leidt de twaalfjarige Alyosha een treurig bestaan. Het huwelijk tussen zijn ouders, Zhenya en Boris, is stukgelopen en de twee maken alleen nog maar ruzie. Zhenya heeft inmiddels een relatie met een oudere, rijke man en Boris’ nieuwe vriendin is hoogzwanger van hun eerste kind. De zorg voor de jonge Alyosha is het enige dat de ouders nog dwingt in elkaars buurt te komen.

Het is 2012 en op de radio bespreekt men het naderende einde van de wereld, zoals voorspeld door de Mayakalender. In het nieuwe drama van Andrey Zvyagintsev – dat dit jaar in Cannes de Juryprijs ontving – voltrekt zich echter een onmiddellijker ramp. Nadat hij de zoveelste ruzie tussen zijn ouders heeft gehoord, loopt Alyosha op een dag weg. De zoektocht naar hun zoon brengt geen verzoening teweeg tussen Boris en Zhenya, zoals je wellicht gewend bent van de gemiddelde Hollywoodfilm. Integendeel: het zet de spanningen en haat tussen het echtpaar alleen maar op scherp. Het mogelijke verlies van hun kind is een straf voor het uit de hand gelopen narcisme en egoïsme dat de ouders in zijn greep heeft.

Er is veel gediscussieerd over de al dan niet politieke inhoud van Loveless. Volgens sommigen is het een film waarin Zvyagintsev kritiek levert op de huidige Russische samenleving. De regisseur ontkent echter dat dit zijn doel is geweest. Dat is aannemelijk, want geen enkel deel van de film refereert aan een breder politiek kader; de focus ligt enkel op het uiteengevallen gezin, het egoïsme van de beide hoofdfiguren en de uitzichtloze situatie die het ten gevolge heeft.

Wel heeft Zvyagintsev, net als in zijn vorige film Leviathan (2014) kritiek op de doorgeslagen bureaucratie bij de Russische politie, die de burger niet meer adequaat helpt maar zich voornamelijk bezighoudt met het verzamelen van papierwerk. Boris en Zhenya lopen tegen een muur wanneer zij de politie inschakelen. Gelukkig is er een vrijwilligersorganisatie die te hulp schiet. Deze gaat strak en methodisch te werk om Alyosha te helpen vinden. Het is een van de weinige hoopgevende delen van de hele film; een boeg in een eindeloos uitgestrekte, meedogenloze oceaan.

Zvyagintsev is genadeloos. Zijn personages zwelgen in emoties die zo zwaar zijn dat de gemiddelde kijker zich ze nauwelijks kan voorstellen. Toch kun je geen moment wegkijken. De film is een aaneenschakeling van prachtige beelden – zo steken de oranje hesjes van de tientallen vrijwilligers op hun zoektocht fel af tegen het grauwe winterlandschap – en er zijn tal van poëtische momenten, zoals wanneer Alyosha in het begin van de film een rood-wit gestreept lint aan een boom bevestigt. De visuele kwaliteit van deze film maakt hem des te indringender en doet de boodschap des te sterker overkomen.

Wat de regisseur bovenal aankaart is het narcisme van de westerse mens, dat versterkt wordt door sociale media. Zo kan Zhenya haar schoonheidsbehandeling niet ondergaan zonder zo ongeveer elke stap vast te leggen middels een Instagram-kiekje; alles om er mooi uit te zien voor haar nieuwe vlam en het plaatje naar de buitenwereld perfect te laten lijken. Hiermee versluiert ze de walging voor haar eigen man, de afkeer voor haar psychotische moeder en zelfs de afwezige liefde voor haar eigen zoon.

Evenals in Leviathan toont Zvyagintsev in Loveless een enorme uitdrukkingskracht. Zijn boodschap is universeel en bovenal urgent: wie zijn naasten uit het oog verliest en zich enkel bezighoudt met zijn eigen belangen, riskeert het ergste. Naastenliefde en verdraagzaamheid zijn wat de mens bindt en hun belang kan, getuige Loveless, niet overschat worden.

Geschreven door Emily Rhodes